کمپرسور هوا چیست؟ + نکته های مهم خرید کمپرسور هوا !
کمپرسور هوا یکی از دستگاه‌های پرکاربرد در صنعت چوب و دیگر صنایع است. برای خرید کمپرسور هوا باید آشنایی کافی نسبت به این دستگاه، انواع آن و نکات فنی دستگاه کمپرسور هوا داشته باشید. شناخت نکات فنی این دستگاه دید بهتری برای انتخاب کمپرسور هوا یا به اصطلاح اشتباه ((پمپ باد)) داشته باشید. با ما در ادامه همراه باشید.
دستگاه‌ها و ابزارهای بادی از دیرباز در صنایع سنگین و مادر، معادن، راه‌سازی، ذوب فلزات، مونتاژ و نصب قطعات ماشین آلات و اتومبیل و ماشین آلات و ابزارهای صنایع چوب و… استفاده می‌شده است. در گذشته ابزارآلات بادی چند شرکت معتبر جهانی آن‌هم فقط برای مصارف خاص صنعتی وارد کشورمان می‌شد ولی در سال‌های اخیر با گسترش مصارف عمومی و افزایش تقاضا، ابزارهای بادی متنوعی با برندها و کیفیت‌های مختلف وارد بازار شده‌اند؛ مانند کالاهای دیگر غالباً شرکت‌های معتبر و معمولاً با سابقه درزمینه‌ی عرضه‌ی این نوع ابزار، در مقابل کالای فروخته شده متعهد بوده و همچنین دارای بخش ارائه‌ی خدمات پس از فروش هستند که سرویس مناسب و شایسته‌ای به مصرف کننده ارائه می‌دهند.
مزیت عمده‌ی ابزارهای برقی در دسترس بودن الکتریسیته در اکثر مکان‌ها و قابلیت استفاده در موقعیت‌های مختلف کاری است. در حالی که فراهم آوردن هوای فشرده به‌عنوان نیروی محرکه ابزار بادی در اکثر موارد نیاز به یک محل ثابت (مانند یک کارگاه) دارد.
موضوع اصلی این است که اگر بتوان امکان استفاده از هوای فشرده را در محل کار فراهم کرد، دیگر ابزار برقی قابل رقابت با ابزار بادی نخواهد بود. دلایل متعددی برای مزیت ابزار بادی موجود است از قبیل صرف انرژی کمتر، استهلاک ناچیز، هزینه تعمیر پایین‌تر و نگهداری ساده‌تر و ایمنی بالاتر. برای کارخانجات و صنایع سنگین و نیمه سنگین همین دلایل جهت برگزیدن ابزار بادی کافی خواهد بود. با توسعه‌ی صنعت و تمایل به استفاده اقتصادی‌تر از انرژی، الگوی مصرف نیز در حال تغییر هست. ویژگی‌های این مورد خاص و نتایج اثربخش آن در بلند مدت دایره‌ی مصرف کنندگان ابزار بادی را وسعت بخشیده است.
بخش های مختلف سیستم کمپرسور هوا برای استفاده در ابزار بادی:
دستگاه کمپرسور هوا مولد هوای فشرده و ذخیره‌ی کننده‌ی آن
کمپرسور دستگاهی است که تأمین کننده‌ی هوای فشرده‌ی مورد نیاز ابزار بادی است و دارای انواع مختلف و حجم‌های متفاوت است. (در این مقاله عملکرد کلی کمپرسور مد نظر بوده و از توضیح جزییات فرایند فشرده سازی هوا صرف نظر شده است.) نکته حائز اهمیت این دستگاه حجم آن است، برای داشتن حجمی مناسبی از هوای فشرده، گنجایش مخزن متناسب با میزان مصرف انتخاب می‌شود.
کمپرسورهایی که با میزان کار ابزار بادی تطابق ندارند، موجب فشار دائمی به قسمت موتور، استهلاک آن و اتلاف انرژی خواهند شد. رطوبت موجود در هوا هنگام ذخیره آن معمولاً وارد مخزن می‌شود، این رطوبت به‌صورت دوره‌ای نیاز به تخلیه از طریق پیچ تخلیه در زیر مخزن کمپرسور دارد.
لوله فلزی یا شیلنگ ویژه‌ی انتقال هوای فشرده
لوله‌ها و اتصالات به توجه زیادی نیاز دارند چون اغلب افت فشار و نشتی هنگام انتقال هوای فشرده اتفاق می‌افتد. انتخاب قطر و طول این وسیله به گونه‌ای باید باشد که میزان افت فشار به حداقل برسد. به‌طور کلی باید از شیلنگ‌های کوتاه‌تر از ۸ متر برای مصــارف عمومی استفاده کرد. برای فواصل بیشتر لازم است تا لوله‌کشی با لوله‌های فلزی انجام شود. اتصال بین لوله‌ها و شیلنگ‌ها با قطعات کوچکی به نام (کوپلینگ و فیتینگ) انجام می‌شود. عملکرد مطلوب این اتصالات بسیار حائز اهمیت است.
واحد مراقبت کمپرسور هوا
وجود این دستگاه در یک سیستم بادی ضروری است. یک واحد مراقبت کامل معمولاً دارای ۳ بخش است ولی واحد مراقبت‌های ۲ بخشی (فشار شکن، فیلتر رطوبت گیر) و تکی هم در بازار موجود است. از واحد مراقبت ۲ بخشی معمولاً برای ماشین آلات و ابزارآلاتی که نیاز به روغن ندارند، بهره گرفته می‌شود. واحد مراقبت از اجزای زیر تشکیل شده است:
فیلتر رطوبت
هوای ارسال شده از کمپرسور هوا همواره دارای رطوبت است و رطوبت بزرگ‌ترین دشمن ابزار بادی است. فیلتر رطوبت از انتقال آب همراه با هوا به درون ابزار بادی جلوگیری می‌کند. همواره مخزن فیلتر رطوبت را تخلیه نمایید.
واحد فشار شکن
هوای فشرده خروجی از دستگاه کمپرسور هوا قبل از ورود به ابزار بادی باید دارای فشار معینی باشد. تنظیم حجم ورودی این هوای فشرده بر عهده فشار شکن است. ابزارهای بادی با فشار هوای PSI90 بالاترین راندمان را خواهند داشت.
واحد روغن
وظیفه‌ی این بخش در کمپرسور هوا تزریق روغن درون ابزار بادی است. وجود روغن به‌عنوان روان کننده‌ی حرکت، عامل کاهش خوردگی و کم شدن اصطکاک بین قطعات ابزار و ماشین‌های مکانیکی ضرورت دارد. ابزارآلات بادی بدون وجود روان کننده‌ی روغن به سرعت دچار فرسودگی و خرابی خواهند شد. روش روغن‌کاری در این سیستم به این صورت است که روغن در مخزن مخصوص ریخته می‌شود و حرکت هوای فشرده در لوله‌ی بالای مخزن باعث حمل روغن به‌صورت مداوم به داخل دستگاه می‌شود.
ماشین‌ها و ابزارهای بادی
ماشین‌ها و ابزارهای هوای فشرده دارای تنوع کاربردی زیادی هستند. باید توجه داشت که نوع، اندازه، قدرت و سرعت ابزار با ویژگی‌های مورد نیاز در محل کار مصرف کننده متناسب باشد. عمده‌ترین ابزارهای بادی عبارت‌اند از: بکس بادی، پیچ گوشتی بادی، دریل، پرچ کن، فرز انگشتی، مهره پرچ کن، منگنه بادی، کف ساب، مینی کف ساب، اره، پانچ، چکش‌های مختلف، پیستوله های رنگ پاش و باد پاش، سمباده‌های مختلف، چسب زن، گریس پمپ و...
ابزارهای بادی همواره باید عاری از رطوبت، گرد و خاک و دور از گرما و تابش مستقیم آفتاب نگهداری شود. رطوبت باعث آسیب دیدن و زنگ زدگی قطعات داخلی ابزار شده و در نهایت عمر ابزار را کاهش می‌دهد. گردوغبار نیز با ایجاد اختلال و مزاحمت در حرکت قطعات مکانیکی از راندمان دستگاه می‌کاهد. گرما و تابش مستقیم آفتاب روان شدن روغن را سبب می‌شود و در نتیجه خروج روغن از لابه لای قطعات تسهیل می شود.
حرکت قطعات مکانیکی ابزار بدون روان کننده باعث بروز صدمات جدی به ابزار می‌شود. بهترین روش استفاده از دستگاه این است که به روغن تزریق شده از قسمت واحد مراقبت اکتفا نکرده و قبل از شروع کار چند قطره روغن از محل ورود هوای فشرده به داخل دستگاه ریخته می‌شود.
گرچه همه‌ی ابزارهای بادی باید عاری از رطوبت باشند ولی استثنا برای روغن کاری ابزار وجود دارد (تعداد بسیار کمی از ماشین آلات و ابزارهای بادی هستند که بدون روغن (Oil Free) کار می‌کنند) این مورد خاص هنگام تهیه و خرید ابزار مد نظر قرار گیرد.
در مجموع ممانعت از انتقال رطوبت به داخل ابزار بادی و نیز روغن کاری منظم ابزار، عمر مفید و راندمان آن را به‌صورت قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد. ابزار بادی در دوره‌های زمانی مشخص یا پس از کارکردهای طولانی نیاز به سرویس معمولی دارد.
تا اینجا امیدوارم توضیحات ما در مورد کمپرسور هوا مفید بوده باشد ؛ در ادامه به معرفی جزئیاتی بیشتر در مورد کمپرسور هوا خواهیم پرداخت.
کمپرسور هوا همان‌طور که گفته شد ابزاری هستند برای فشرده سازی گازها که در اینجا منظور ما هوا هست. این فشرده سازی می تواند با مکانیسم های مختلفی صورت بگیرد که رایج‌ترین آن سیستم رفت و برگشتی هست که با حرکت سیلندر در پیستون از یک‌طرف هوای تصفیه شده (عبور داده شده از فیلترها) مکیده شده و در طرفی دیگر توی مخزن فشرده می کند.
دقیقاً مانند موتور ماشین وقتی سوپاپ هوای ماشین ورودی هوا باشد و خروجی اگزوز (سوپاپ دود) به سمت مخزن برود. میل‌لنگ موتور هم به الکتروموتور و یا هر موتور دیگری (بسته به توان می تواند دیزل یا حتی هیدرولیک باشد) وصل می شود.
ساختمان کمپرسور هوا:
کمپرسور هوا دارای چند قطعه اساسی شامل موتور محرکه، فشرده ساز هوا و مخزن هستند. در کنار آن از لیمیت سوئیچ (محدود کننده فشار هوای ورودی به مخزن – همانی که کمپرسور را اتوماتیک خاموش روشن می‌کند)، رطوبت گیر و شیر تخلیه هم استفاده می شود که هر یک کاربردی دارند. از لحاظ فیزیکی مخزن می تواند به‌صورت افقی یا ایستاده باشد. در محصولات پرتوان مخزن به‌صورت جدا از واحد تولید فشار هم می تواند باشد (موتور یک‌طرف و مخزن طرف دیگر…)
کمپرسورهای موجود در بازار:
در بازار ایران می توانید بسته به نیاز انواع مختلفی را خرید کنید؛ اما قبل از خرید باید بدونید به چه ظرفیت و فشاری از هوا نیاز دارید. درواقع میزان و نوع مصرف را دقیقاً مشخص کنید. البته کمپرسورهایی که اینجا مورد بحث قرار می‌گیرد کارگاهی هست و نه صنعتی.
در بازار می تونید مدل‌های مختلفی از آینهل، محک، مفیدی و … را پیدا کنید. رنج قیمت هم چیزی مابین ۴۵۰ هزار تا ۲٫۵ میلیون تومان و بیشتر هست. محک و آینهل چینی هست و مسلماً با قطعات چینی که شخصاً تجربه‌ی خوبی از این چینی‌ها ندارم ولی برای کارهای سبک می تواند مناسب باشد. گارانتی محصولات هم معمولاً هنگام خرید ارائه می شود که جای دلخوشی دارد
نکاتی که قبل از خرید کمپرسور هوا باید بدانید:
توصیه می‌کنم قبل از خرید آخر از همه به قیمت فکر کنید. ابتدا کارایی و دوام و بعد قیمت را مد نظر قرار دهید. برای خرید کمپرسور هوا ابتدا باید بدانید برای چه کاری و چه وسعتی از کار دستگاه را می‌خواهید. دسته بندی‌های مختلفی می شود برای این منظور ارائه داد. در بازار چیزی که مرسوم است حجم مخزن (بر حسب لیتر) و فشار خروجی (بر حسب bar یا psi) هست. دستگاه‌های موجود فشار حداقلی ۶ بار را تأمین می‌کنند و کمترین حجم مخزن موجود هم ۲۴ لیتری هست. خب این‌ها چه معنی می‌دهد؟!
حجم مخزن که بر حسب لیتر بر دقیقه بیان می شود درواقع میزان هوا دهی دستگاه را برای ما نشان می‌دهد در یک دقیقه. هر چه این مقدار بیشتر باشد معمولاً حجم فیزیکی مخزن هم بزرگ‌تر هست.
فشار هم که معمولاً کف آن ۶ بار هست را باید موردتوجه قرار بدید. تعدادی از وسایل هستند (معمولاً بوکس‌ها و پیکور های بادی) فشار مورد نیازشان ۷ و ۸ به بالا هست که هنگام خرید باید رعایت بشود. این واحد علاوه بر bar به‌صورت psi هم بیان می شود که به‌صورت زیر قابل تبدیل هست:
۱ psi = 0.0689475729 bar
مثلاً ۸ بار معادل ۱۱۶ پوند بر اینچ مربع هست.
نکاتی مثل وزن و ابعاد دستگاه کمپرسور هوا هم هست که باید رعایت بشود. توان مصرفی دستگاه و نوع تغذیه را هم مدنظر داشته باشید. معمولاً تا ۲٫۵ اسب تک فاز هست و بیشتر از این سه فاز. (جلوتر بیشتر توضیح می‌دهم)
پلاک خوانی دستگاه کمپرسور هوا
همه‌ی دستگاه‌های کاتالوگ و یا پلاک دارند که اطلاعات خوبی را عاید ما خواهد کرد. چند نمونه را بررسی می‌کنیم:
از سمت چپ بررسی می‌کنیم:
Type: مدل دستگاه
Tank capacity: ظرفیت مخزن
No.of cyli: تعداد سیلندر
Peressure: فشار هوا بر حسب بار و پی اس آی
میزان هوادهی بر حسب لیتر بر دقیقه و فوت مکعب
RPM: دور موتور بر حسب دور در دقیقه
Motor Power: قدرت موتور بر حسب کیلووات و اسب بخار
Volt / Hz: ولتاژ تغذیه دستگاه و فرکانس کار آن
KW: توان موتور بر حسب کیلووات
HP: توان موتور بر حسب اسب بخار
۳۸۰: ولتاژ تغذیه موتور
۳ph: موتور سه فاز
به‌صورت خلاصه از این کاتالوگ می شود دریافت که حجمم مخزن ۵۰۰ لیتر هست با فشار ۸ تا ۱۲ بار کت توسط شیر خروجی قابل تنظیم هست. با تعداد ۲ سیلندر برای دستگاه مولد فشار این دستگاه با قدرت ۵٫۵ اسب بخار یا ۴ کیلووات و با نیاز به برق سه فاز که با فرکانس برق ایران هم سازگار هست کار خواهد کرد.
نمونه‌ی دیگری از پلاک:
سرویس نگهداری کمپرسور هوا:
مدل‌هایی از کمپرسور هوا دارای مخزن روغن هستند که نیاز به تعویض دارند. لیمیت سوئیچ دستگاه را چک کنید که درست کار کنه. دستگاه را دور از منابع گرمایی و خورشید مستقر کنید. فیلتر دستگاه راه می شود تمیز نگه دارید. در برق رسانی به دستگاه دقت لازم را برای محافظت الکتریکی آن داشته باشید (محافظت‌های اورلود و …). هر ابزاری شیلنگ و واسط‌های مخصوص به خودش را دارد که این مورد راهم هنگام استفاده رعایت کنید.
